Choroby i przewlekłe stany zapalne jelit to rosnący problem w społeczeństwie. Wśród nich dominują choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego, celiakia, polipy oraz rak jelita grubego. Jeżeli pojawią się przewlekłe, bóle brzucha, gorączka, uciążliwe biegunki czy ślady krwi lub śluzu w kale – jest to sygnał alarmujący. Zmiany nie dotyczą jedynie układu pokarmowego. Objawy nietolerancji glutenu (celiakia) mogą pojawić się jako zmiany skórne, przewlekłe zmęczenie czy nawet anemia. Sprawdź, czego służą badania krwi i kału, takie jak kalprotektyna, przeciwciała przeciwko transglutaminazie czy badanie na krew utajoną w kale.

Skąd się biorą choroby jelit?

Zmiany chorobowe w jelitach mogą mieć różne podłoże. Mogą powstawać na skutek:

• defektu układu immunologicznego, tak jak w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym. Przykładem takiego schorzenia jest np. celiakia
• infekcji – patogenami mogą być chorobotwórcze bakterie, wirusy czy grzyby
• czynników środowiskowych (zawartość substancji chemicznych w pożywieniu) lub predyspozycji genetycznych (np. rak jelita grubego, polipy)
• zaburzenie mikroflory jelit, związane z nadmierną antybiotykoterapią (np. zespół przesiąkliwego jelita)

3 najczęstsze schorzenia jelit

Coraz więcej osób zgłasza się do lekarza z dolegliwościami wskazującymi na schorzenie jelit. Diagnostyka i rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej bywa trudna, ponieważ objawy mogą być bardzo podobne. Nie dotyczą one jedynie symptomów związanych z układem pokarmowym (takich jak biegunki, bóle brzucha, zmiana trybu wypróżnień).

Bardzo często pierwszy sygnał niesprawnie funkcjonujących jelit pojawia się jako anemia (zmniejszona liczba krwinek czerwonych lub niski poziom hemoglobiny), zmiany skórne, zmiany w usposobieniu czy nawet depresja. Część chorób może przebiegać w pierwszych fazach również bezobjawowo.

O jakich chorobach mowa?

1. Nieswoiste zapalenie jelit

W tej grupie schorzeń wyróżniamy chorobę Leśniowskiego- Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Dla obu tych schorzeń typowe objawy to pojawienie się podwyższonej temperatury ciała, bóle brzucha, częste biegunki, obecność w kale śluzu oraz krwi. W przypadku nieswoistych stanów zapalnych jelit dochodzi do zburzenia pracy bariery jelitowej (jej rozszczelnienia). W związku z tym z naczyń krwionośnych do światła jelita zaczynają przedostawać się komórki odpornościowe związane ze stanem zapalnym m.in. neutrofile.

2. Celiakia – trwała nietolerancja glutenu o podłożu genetycznym

Szacuje się, że w Polsce na celiakię może chorować 1-2% osób. Celiakia jest chorobą o podłożu genetycznym i występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Jej mechanizm polega na produkcji autoprzeciwciał, które powodują niszczenie kosmków jelita cienkiego, a co za tym idzie upośledzenie wchłaniania substancji odżywczych. Objawy nietolerancji glutenu są bardzo różnorodne, należą do nich:

• bóle brzucha, biegunka
• anemia (niedokrwistość)
• zamiany usposobienia, depresje
• zmiany skórne
• przewlekłe zmęczenie
• utrata wagi
• osteoporoza, bóle stawów, kości i mięśni
• afty na śluzówce jamy ustnej

U dzieci może dojść również do zahamowania wzrostu i problemy rozwojowe.

3. Polipy i rak jelita grubego

Polipy to zmiany powstające w jelicie grubym, często z polipów rozwijają się w późniejszym czasie zmiany nowotworowe. Rak jelita grubego, jest drugim co do częstości występowania nowotworem u kobiet i mężczyzn w Polsce. Nowotwór ten bardzo często zostaje rozpoznany w wysokim stadium zaawansowania, głównie z uwagi na długi bezobjawowy przebieg. Pierwszymi symptomami, zazwyczaj są pojawienie się w kale krwi utajonej), co jest wynikiem mikro krwawienia występującego w świetle jelit) oraz zmiana rytmu wypróżnień.

Badania krwi i kału do wykrywania chorób jelit

• Krew w kale

Badanie na krew utajona w kale można wykonać samodzielnie w domu za pomocą testu diagnostycznego z apteki lub udać się do laboratorium, gdzie należy zostawić próbkę do badania. Krew utajona, to znaczy ilość niewidoczna „gołym okiem”. Jeżeli u pacjenta wykrywa się nawet śladowe ilości krwi w kale, jest to zawsze niepokojący sygnał, który należy sprawdzić za pomocą kolonoskopii i innych badań dodatkowych. Krew pojawia się w stolcu najczęściej w wyniku krwawienia polipów, jest również badaniem przesiewowym w profilaktyce raka jelita grubego.

• Kalprotektyna w kale

Kalprotektyna jest białkiem zawartym w neutrofilach komórkach układu odpornościowego związanych z procesem zapalnym. Ponieważ stan zapalny jelit wiąże się z obecnością tych komórek, w kale pojawia się również kalprotektyna. Test na kalprotektynę w kale jest rutynowo wykonywanym badaniem diagnostycznym. Obecność w kale tego markera może świadczyć o IBD (nieswoiste choroby zapalne jelit), chorobie Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie nowotworowej – raku jelita grubego.

Badanie to pomaga również odróżnić nieswoiste stany zapalne jelit od zespołu jelita drażliwego.

• Test na celiakię – przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA

Przesiewowe badanie na celiakię polega na wykrywaniu w krwi przeciwciał, które powodują niszczenie kosmków jelita cienkiego. Test na celiakię (lub test na nietolerancję glutenu) to oznaczanie w krwi p/c przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. Badanie można wykonać u dzieci i dorosłych. W przypadku uzyskania wyniku dodatniego (pozytywnego) u dzieci wykonuje się dodatkowy test z krwi (np. p/c przeciwko endomysium lub gliadynie) natomiast u dorosłych najczęściej wykonuje się biopsję jelita cienkiego. 
Dowiedz się więcej na temat testu na nietolerancję glutenu - tutaj