Nie od dzisiaj wiadomo, że dobry sen jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Niestety, w dzisiejszych czasach niedobór snu i jego zaburzenia uznawane są za jeden z najpoważniejszych problemów społecznych. Ich skutki mogą przejawiają się nie tylko w formie objawów natychmiastowych, widocznych już następnego dnia po źle przespanej nocy, jak również w postaci różnego rodzaju schorzeń przewlekłych. Czym grozi deficyt snu i jakie zaburzenia mają na niego największy wpływ?

Ile powinniśmy spać? 

Rola snu w naszym codziennym życiu jest ogromna. Wśród najważniejszych efektów jakie daje zdrowy sen wymienia się:

• zdrowy wygląd,
• lepszą pamięć i koncentrację,
• mniejszą podatność na stres i prawidłową zdolność do kontrolowania emocji,
• poprawę odporności,
• prawidłowy przebieg większości procesów regeneracyjnych w naszym organizmie,
• lepszą przemianę materii,
• większą kreatywność.

Naukowcy obliczyli, że większość z nas do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje mniej więcej 8 godzin snu. Oczywiście ta granica jest ruchoma, jednak udowodniono, że ograniczenie tego czasu nawet do 6 godzin już wykazuje negatywne skutki dla naszego organizmu, zwłaszcza jeżeli tendencja ta ma charakter przedłużający się.

Warto do tematu podejść poważnie, biorąc pod uwagę nie tylko długość snu, ale również czynniki wpływające na jego jakość. Korzystnie na sen wpływają między innymi:

• regularne pory kładzenia się i wstawania,
• rezygnacja z korzystania z urządzeń elektronicznych takich jak laptop, tablet czy smatfon na minimum 2 godziny przed zaśnięciem,
• unikanie obfitych posiłków przed snem,
• zadbanie o odpowiedniej jakości materac i poduszkę,
• przyciemnione światło i odpowiednia temperatura w miejscu snu.

Skutki braku snu 

Co właściwie uznaje się za brak snu? To zarówno jego zbyt krótki czas, jak i niska jakość, które prowadzą do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, nie tylko pod względem samopoczucia, ale również równowagi metabolicznej.

Gdy chodzi o brak snu, konsekwencje widoczne są już nawet przy stosunkowo niewielkim jego ograniczeniu. Wystarczy różnica 1-2 godzin, by kolejnego dnia obserwować u siebie rozdrażnienie, bóle głowy, spowolniony refleks czy trudności z koncentracją. Jeżeli taki stan rzeczy będzie się przedłużał, objawy braku snu będą coraz bardziej dotkliwe, staną się również widoczne w naszym wyglądzie zewnętrznym. U osób cierpiących na deficyt snu często możemy zaobserwować między innymi poszarzałą cerę, podkrążone oczy, zwiększoną łamliwość włosów i paznokci, a także wzrost masy ciała.

Nie należy także zapominać o długofalowych skutkach braku snu, takich jak zaburzenia hormonalne, znaczący spadek odporności, zaburzenia pracy układu nerwowego, obniżenie nastroju (a nawet stany depresyjne), a także zwiększone ryzyko zapadalności na takie choroby jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, które znacząco przekładają się na skrócenie całkowitego czasu naszego życia.

Czytaj także: Skutki braku snu – konsekwencje dla zdrowia

Co zaburza nasz sen? 

Niedobór snu, a także jego zaburzenia wynikać mogą z wielu różnych czynników. Wśród najczęstszych wymienia się przede wszystkim zbyt intensywny tryb życia i przepracowanie, choć zdarza się, że zaburzenia snu spowodowane są różnego rodzaju schorzeniami i stanowią jedynie jeden z ich objawów. Czego objawem mogą być niedobory snu? Między innymi zaburzeń hormonalnych i metabolicznych, depresji, nadciśnienia czy uzależnienia od różnego rodzaju używek. Często też na ich pojawienie się mają wpływ czynniki zewnętrzne, takie jak nieodpowiednie warunki do snu, towarzyszący nam stale hałas, zmianowy tryb pracy czy zbyt wiele bodźców uniemożliwiających wyciszenie się.

Zaburzenia snu możemy podzielić na:

• parasomnie (związane z zaburzeniami ruchowymi w trakcie snu),
• dyssomnie (zaburzenia długości i jakości snu).

Mogą one mieć zarówno charakter pierwotny, jak i wtórny, dlatego najważniejsze dla naszego zdrowia jest nie tylko prawidłowe zdiagnozowanie, z jakim zaburzeniem snu mamy do czynienia, ale również ustalenie przyczyny, która jest odpowiedzialna za jego wystąpienie. Tylko wtedy możliwe jest podjęcie działań, mających na celu jej usunięcie.

Parasomnia – czym jest i jak ją leczyć? 

Parasomnie to różnorodne zaburzenia snu, które przejawiają się przez występowanie niepożądanych zachowań w trakcie jego trwania. Wśród najczęściej diagnozowanych parasomnii wymienia się:

• koszmary senne,
• stany lękowe,
• lunatykowanie,
• mówienie przez sen,
• bruksizm,
• paraliż nocny.

Tego rodzaju zaburzenia snu mogą występować w dowolnej fazie snu, choć najczęściej możemy je zaobserwować w trakcie fazy NREM (non-rapid eye movement).

W większości przypadków leczenie parasomnii ogranicza się do zadbania o odpowiednią higienę i rytm snu, a także wydłużenie jego długości. Dobrym rozwiązaniem są również krótkie drzemki w ciągu dnia, które zmniejszają ryzyko wystąpienia zaburzeń w fazie snu głębokiego.

Jeżeli jednak parasomnie są częste, a ich objawy dokuczliwe nie tylko dla chorego, ale również osób z jego najbliższego otoczenia, konieczne może okazać się wdrożenie leczenia farmakologicznego. Taka terapia zawsze powinna być poprzedzona szczegółowym wywiadem lekarskim, często także niezbędne są badania takie jak monitoring snu, które pozwalają ustalić przyczynę problemu.

Dyssomnie – czym są? 

Mówiąc o zaburzeniach snu nie sposób również nie wspomnieć o dyssomniach, czyli zaburzeniach objawiających się trudnością w zasypianiu lub wybudzaniu. Do najczęściej diagnozowanych dyssomnii należą bezsenność oraz narkolepsja, zarówno te o charakterze pierwotnym, jak również powstałe na skutek działania różnego rodzaju substancji psychoaktywnych. Warto wspomnieć również, że dyssomnie mogą stanowić efekt zaburzenia funkcjonowania zegara biologicznego, a także dysfunkcji oddechowej, takiej jak np. bezdech nocny.

By zlikwidować objawy braku snu spowodowane dyssomnią, koniecznie jest ustalenie jej podłoża, a następnie wdrożenie odpowiedniej terapii. Zazwyczaj stanowi ona połączenie działań zachowawczych (jak np. zmiana trybu życia czy psychoterapia) z odpowiednią farmakoterapią (np. stosowaniem melatoniny).

Zobacz również: Parasomnia i dyssomnia – co to jest?