Zasiłek macierzyński przysługuje z racji urodzenia lub przyjęcia dziecka na wychowanie. Okres wypłaty zasiłku uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie bądź przyjętych na wychowanie.

Zasiłek macierzyński przysługuje gdy urodzisz dziecko lub przyjmiesz na wychowanie dziecko do lat 
7 (a jeśli ma odroczony obowiązek szkolny – do lat 10), także jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), oraz:
•    jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym,
•    jesteś na urlopie wychowawczym,
•    nie jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym, ale Twoje zatrudnienie ustało, gdy byłaś 
w ciąży, i:
— było spowodowane upadłością lub likwidacją pracodawcy,
— nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, co potwierdza prawomocny wyrok sądu.
Wówczas do dnia porodu przysługuje Ci zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński przysługuje za okresy, które odpowiadają okresom:
•    urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
•    urlopu rodzicielskiego,
•    urlopu ojcowskiego.

Długość urlopu jest uzależniona od liczby dzieci, które przyszły na świat podczas  jednego porodu, lub liczby dzieci przyjętych jednocześnie na wychowanie. Gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie jedno dziecko przysługuje Ci 20 tygodni urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego – łącznie 52 tygodnie. 

Ubezpieczony ojciec wychowujący dziecko ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony jako okres urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Urlop ten może być wykorzystany maksymalnie w dwóch częściach, po tydzień każda. 

Wysokość zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 100% za okres pierwszych 6 tygodni, 
a w przypadku porodu wielorakiego 8 tygodni. Za pozostały okres 60% pensji (średniej 
z 12 miesięcy). Rodzice mogą się jednak zdecydować na jednolitą  wysokość zasiłku macierzyńskiego za czas urlopów  macierzyńskiego i rodzicielskiego. Wówczas wynoszą one 80 proc. pensji.

Kiedy należy złożyć wniosek
Wniosek o urlop macierzyński można złożyć do 6 tygodni przed porodem. Wniosek należy złożyć u płatnika składek, który wypłaca zasiłek ( np. pracodawca, zleceniodawca, ZUS) 

Przez pierwsze 20 tygodni to mama dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego – 6 tygodni można wykorzystać jeszcze przed porodem, a kolejne – po narodzinach dziecka. Po spędzaniu 14 tygodni 
w domu może mama wrócić do pracy i pozostałe 6 tygodni urlopu przekazać ojcu dziecka. Wniosek o rezygnację z urlopu macierzyńskiego kobieta powinna złożyć najpóźniej 14 dni przed planowanym powrotem do pracy. Musi do niego dołączyć zaświadczenie od pracodawcy ojca dziecka, że złożył on wniosek o przejęcie urlopu.

Jeżeli matka w ciągu 21 dni od porodu (lub po przyjęciu dziecka na wychowanie 
i wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza), wystąpi z wnioskiem o cały wymiar urlopu macierzyńskiego i  urlopu rodzicielskiego, zasiłek macierzyński za cały okres przysługuje jej w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.

W przypadku:
•    rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub części i powrotu do pracy wniosek składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy
•    udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości lub części wniosek składa się pracodawcy 
w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu lub jego części.

W przypadku rezygnacji z zasiłku rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo za okres, 
w którym zasiłek rodzicielski przysługuje w wysokości 60% podstawy wymiaru  (tj. co najmniej 26 tygodni), przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru.

Po 20 tygodniowym urlopie macierzyńskim rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego 
w wymiarze 32 tygodni, a w przypadku porodu wielorakiego do 34. Urlop ten przysługuje również w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie. Urlop rodzicielski może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach, nie później niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia (do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia).

Urlop może zostać udzielony w nie więcej niż 4 częściach, stanowiących wielokrotność tygodnia, przypadających bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, lub po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego. Ten urlop oboje rodzice mogą wykorzystać wspólnie lub podzielić między siebie.

 Anna Ilukiewicz
Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS  
województwa warmińsko-mazurskiego