Zasiłek macierzyński przysługuje z racji urodzenia lub przyjęcia dziecka na wychowanie. Okres wypłaty zasiłku uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie bądź przyjętych na wychowanie. Przy urodzeniu lub przyjęciu na wychowanie jednego dziecka kobieta, która prowadzi działalność gospodarczą podobnie jak w przypadku umowy o pracę może przez 52 tygodni pobierać zasiłek macierzyński (w tym 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 32 tygodni urlopu rodzicielskiego).

Kobieta, która prowadzi działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem, że podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Konieczne też jest by terminowo opłacała dobrowolną składkę chorobową. Może również w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej bez obawy utraty świadczenia.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, wypadkowym i zdrowotnym, natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą warunkiem posiadania prawa do zasiłku macierzyńskiego jest terminowe opłacanie dobrowolnej składki chorobowej. Opłacanie składki po terminie może spowodować odmowę wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku macierzyńskiego to przestaje podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, a podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Składka emerytalna i rentowa opłacana jest z budżetu Państwa. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego osoby prowadzące działalność gospodarczą, odprowadzają wówczas tylko składkę zdrowotną. Gdy natomiast zasiłek macierzyński jest niski i nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego – obecnie 1000 zł, wtedy przedsiębiorca nie opłaca z działalności składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ponieważ w tym czasie nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności, dlatego należy  dokonać wyrejestrowania z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych  i ubezpieczenia zdrowotnego i zgłosić się wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. W tym celu należy złożyć druk ZUS ZWUA oraz ZUS ZZA. Należy pamiętać, że po ustaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego trzeba ponownie zgłosić się do ubezpieczeń z tytułu pozarolniczej działalności. W tym celu należy złożyć wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA i ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność na druku ZUS ZUA. Zgłoszenie powinno być złożone w terminie 7 dni od daty powstania  obowiązku ubezpieczeń społecznych.
W sytuacji kiedy kobieta, która prowadzi działalność gospodarczą pracuje również na umowę o pracę o tym z jakiego tytułu będzie wypłacany zasiłek macierzyński będzie zależeć od wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę. W przypadku posiadania umowy o pracę na kwotę co najmniej minimalnego wynagrodzenia, zasiłek macierzyński zostanie wypłacony tylko z umowy o pracę. Jeśli umowa zawarta jest na kwotę niższą niż minimalne wynagrodzenie (aktualnie 2250zł brutto) wówczas prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje z obu tytułów.

Dokumenty do zasiłku macierzyńskiego dla osób prowadzących działalność gospodarczą
•    wniosek o zasiłek macierzyński, w którym dokładnie wymienia się, w jakim terminie
i wymiarze chce się ten zasiłek dostawać;
•    formularz ZUS Z-3b;
•    skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub zaświadczenie lekarskie wskazujące przewidywaną datę porodu, jeżeli przedsiębiorcza mama stara się o zasiłek, będąc jeszcze
w ciąży.  
•    jeśli mama chce korzystać z zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego powinna również złożyć oświadczenie o braku zamiaru korzystania z zasiłku przez drugiego
z rodziców.
                             
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości:
•    100% kwoty, od której oblicza się wysokość zasiłku (podstawy jego wymiaru) przez pierwszą część okresu jego pobierania (urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz 6 tygodni urlopu rodzicielskiego) i 60% tej podstawy przez pozostałą część urlopu rodzicielskiego,
•    80% kwoty, od której oblicza się wysokość zasiłku (podstawy jego wymiaru), przez cały okres jego pobierania, jeśli złożysz wniosek o zasiłek w pełnym wymiarze
w czasie 21 dni od urodzenia dziecka lub przyjęcia go na wychowanie.

W przypadku rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo za okres, w którym zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 60% podstawy wymiaru  (tj. co najmniej 26 tygodni), przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru.
•    Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.
•    Zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.
•    Jeśli miesięczna wysokość zasiłku macierzyńskiego – pomniejszona o zaliczkę na podatek dochodowy – jest niższa niż 1000 zł, czyli niższa od świadczenia rodzicielskiego, to zasiłek macierzyński podwyższa się do 1000 zł.

Na wysokość zasiłku macierzyńskiego przy prowadzeniu działalności gospodarczej  ma nie tylko wpływ wysokość opłacanych składek ale również czas ich opłacania. Im wyższe składki, tym stosunkowo wyższa podstawa wymiaru do ustalenia zasiłku. To przedsiębiorca deklaruje, od jakiej podstawy chce opłacać składkę na ubezpieczenie chorobowe. Minimalna podstawa może wynosić 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a maksymalna 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego na dany rok. W 2019 roku maksymalna wysokość podstawy składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe miesięcznie wynosi 11 912,50 zł.
Wysokość świadczenia obliczana jest na podstawie średniej ze składek na ubezpieczenie chorobowe, opłacanych przez 12 miesięcy, poprzedzających miesiąc w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli przed porodem ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim, zasiłek macierzyński będzie wypłacany od tej samej podstawy wymiaru, od której wypłacany był zasiłek chorobowy.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej krócej niż 12 miesięcy i opłacania składki od wyższej podstawy niż ustawowe minimum, wypłata świadczenia będzie wyglądała następująco: zasiłek ustalony od najniższej podstawy wymiaru, będzie powiększony o 1/12, za każdy miesiąc uwzględniony do wyliczenia podstawy, w którym opłacałaś podwyższoną składkę na ubezpieczenie chorobowe.

Kiedy przysługuje zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński przysługuje gdy urodzisz dziecko lub przyjmiesz na wychowanie dziecko do lat 7 (a jeśli ma odroczony obowiązek szkolny – do lat 10), także jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), oraz:
•    jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym,
•    jesteś na urlopie wychowawczym,
•    nie jesteś objęty ubezpieczeniem chorobowym, ale Twoje zatrudnienie ustało, gdy byłaś
w ciąży, i: było spowodowane upadłością lub likwidacją pracodawcy lub nastąpiło
z naruszeniem przepisów prawa, co potwierdza prawomocny wyrok sądu.
Wówczas do dnia porodu przysługuje Ci zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński przysługuje także ubezpieczonemu  ojcu dziecka w przypadku śmierci matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka lub gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem
o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym.

Zasiłek macierzyński przysługuje za okresy:
  urlopu macierzyńskiego (jego długość zależy od tego, ile dzieci urodzisz podczas jednego porodu) oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (jego długość zależy od tego, ile dzieci przyjmiesz jednocześnie na wychowanie). Z tych urlopów możesz korzystać przez:
•    20 tygodni (140 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie jedno dziecko,
•    31 tygodni (217 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie dwoje dzieci,
•    33 tygodnie (231 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie troje dzieci,
•    35 tygodni (245 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie czworo dzieci,
•    37 tygodni (259 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie pięcioro i więcej dzieci.

    urlopu rodzicielskiego (jego długość zależy od tego, ile dzieci urodzisz podczas jednego porodu lub przyjmiesz jednocześnie na wychowanie). Z tego urlopu możesz korzystać przez:
•    32 tygodnie (224 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie jedno dziecko,
•    34 tygodnie (238 dni) – gdy urodzisz lub przyjmiesz na wychowanie więcej niż jedno dziecko

Jeżeli jesteś ubezpieczonym ojcem dziecka, zasiłek macierzyński przysługuje Ci za okres urlopu ojcowskiego. Wynosi on do 2 tygodni.

Anna Ilukiewicz
Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS  
województwa warmińsko-mazurskiego