Powstańcy warszawscy osiedlali się po wojnie na Ziemiach Odzyskanych, także w Elblągu. Ukrywali się przed bezpieką, która Akowców nazywała „zaplutymi karłami reakcji”. Zapalmy znicze na grobach bohaterów. Aby dowiedzieć gdzie się znajdują wystarczy kliknąć tutaj i wpisać nazwisko. Poniżej opublikujemy listę pochowanych na elbląskich cmentarzach 16 powstańców, których nazwiska ustaliła autorka artykułu.

Przed 12 laty, właśnie 1 sierpnia na cmentarzu Dębica odbył się pogrzeb Stefana Brzozowskiego, powstańca warszawskiego ze Zgrupowania Bartkowiaka. Gdy wiedział, że umiera w 2008 roku, z wielkim trudem, ciężko chory pisał wspomnienia. Robił to po to, aby pamięć o tych chwilach sierpniowych, przetrwała dla następnych pokoleń.

 Stefan Brzozowski. Zdjęcie wykonane w 1944 roku. Fot. archiwum prywatne

Po upadku Powstania Warszawskiego tak jak wielu jego uczestników nie wrócił po zakończeniu wojny do stolicy. Wyjechał do Elbląga, licząc, że bezpieka nie trafi na jego ślad. Nie udało się, od 1946 roku był prześladowany.

Tylko dlatego, że byłem w AK,  jako wróg ustroju zostałem aresztowany. Prawie rok przesiedziałem w więzieniu. Wyszedłem na mocy amnestii z 1952 roku.

Dowiedziałem się, że mój dowódca z powstania mjr Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, dowódca 4. kompanii zgrupowania Bartkowiaka, został skazany na śmierć. Stało się to po czteroletnim śledztwie i torturach. Wyrok wykonano w styczniu 1953 roku

- opowiadał autorce przed laty. 
 

 

Stefan Brzozowski nie jest jedynym powstańcem warszawskim, który związał swoje powojenne życie z naszym miastem i został pochowany na elbląskim cmentarzu. Publikujemy listę 16 nazwisk powstańców warszawskich, których groby znajdują się na elbląskich cmentarzach. Ustalenie tych nazwisk było możliwe dzięki wieloletniej pracy autorki. Dziś byłoby to już mocno utrudnione, a w wielu przypadkach wręcz niemożliwe.

1. Mjr Tytus Stanisław Żychowski, pseudonim Rudolf Szłapinski, dowódca oddziału na Mokotowie
2. Janina Żychowska, „Sosna”, „Janka”, sanitariuszka, AK zgrupowanie Chrobry II - Śródmieście. Otrzymała Krzyż Walecznych
3. Roman Sulima Gillow, plutonowy podchorąży, Zgrupowanie Kryska, Górny Czerniaków, odznaczony Virtuti Militari. Ranny odłamkami granatów 2.08.1944 podczas ataku na Stację Pomp Rzecznych przy ul. Czerniakowska 124.
4. Kajetan Komorowski, "Czarny", Nowogródzki Okręg Armii Krajowej "Nów" - Stołpecko-Nalibockie zgrupowanie AK por. "Góry" ("Doliny"). W Powstaniu Warszawskim Grupa "Kampinos" - 27. pułk ułanów - 3. szwadron, szlak bojowy: Kampinos - Jaktorów
5. Aleksandra Obrycka, sanitariuszka, łączniczka Nowogródzki Okręg Armii Krajowej "Nów" - Stołpecko-Nalibockie zgrupowanie AK por. "Góry" ("Doliny"). W Powstaniu Warszawskim Grupa "Kampinos", szpital w Krogulcu.
6. Zenon Małczyński, „Lampart” Armia Krajowa - I Obwód "Radwan" (Śródmieście) - zgrupowanie "Chrobry II" - II batalion "Lecha Grzybowskiego" - 6. kompania "Jeremi” - III pluton, 8. Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei - 15. pułk piechoty AK "Wilków" Warszawski Korpus Armii Krajowej (od 20.09.1944)
7. Leokadia Popowska z d. Gajda, "Jagoda" "Lilka" w Powstaniu Warszawskim sanitariuszka. Armia Krajowa - Grupa "Północ" - zgrupowanie "Róg" - I batalion WSOP "Dzik" (Wojskowa Służba Ochrony Powstania) - 11. kompania, w Śródmieściu "Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - zgrupowanie "Chrobry II" - Szpital Polowy ul. Mariańska 1. Szlak bojowy: Stare Miasto - kanały - Śródmieście Północ. Jej siostra Genowefa była sanitariuszką w tym samym batalionie. Odznaczona Krzyżem Armii Krajowej.
8. Edmund Popowski, "Lis" mąż Leokadii, Armia Krajowa - Grupa "Północ" - zgrupowanie "Róg" - batalion "Wigry" Stare Miasto. Odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym
9. Marian Szpyt, „Leon” Armia Krajowa - I Obwód "Radwan" (Śródmieście) - zgrupowanie "Chrobry II" - II batalion "Lecha Grzybowskiego" - 6. kompania "Jeremi”; ochotnik, Szlak bojowy Śródmieście Północ. Warszawski Korpus Armii Krajowej (od 20.09.1944), 28. Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei - 15. pułk piechoty AK "Wilków"
10. Nieznany powstaniec warszawski. Informacja z nagrobka. „Grób Powstańca warszawskiego, więźnia obozów koncentracyjnych Oświęcim, Mauthausen. 10.08.1944 – 1.07 1945”.
11. Antoni Burdziełowski „Wir” Nowogródzki Okręg Armii Krajowej "Nów" - Stołpecko-Nalibockie zgrupowanie AK por. "Góry" ("Doliny") Armia Krajowa - Grupa "Kampinos" - 27. pułk ułanów - 3. szwadron, następnie - 25. pułk piechoty AK Ziemi Piotrkowsko–Opoczyńskiej (Okręg Łódzki Armii Krajowej - Podokręg Piotrków)
12. Irena Byszewska z d. Małczyńska "Iris", "Irena", łączniczka, sanitariuszka i żołnierz Armia Krajowa - I Obwód "Radwan" (Śródmieście) - zgrupowanie "Chrobry II" - II batalion "Lecha Grzybowskiego" - 6. kompania "Jeremi” Śródmieście Północ
13. Stefan Brzozowski ‘Fiat”, „Kubiak”, I Obwód "Radwan" (Śródmieście) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - zgrupowanie "Bartkiewicz" - 4. kompania - III pluton Szlak bojowy: Śródmieście Północ
14. Stanisław Sadowski, VI Ośrodek Mewa Kamień. Dowoził żywność powstańcom warszawskim.
15. Czesława Zdeb, pielęgniarka - "Bakcyl" (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - Podobwód Śródmieście-Południe - Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa (szpital) - Chałubińskiego 2 róg Koszykowa 78 Dzielnica Śródmieście Południe.
16. Włodzimierz Skolimowski „Saturn”, harcerz Szarych Szeregów w Powstaniu Warszawskim. Zmarł w wieku 15 lat w Elblągu, 11 grudnia 1945 roku.

Dziękujemy Panu Jackowi za przypomnienie. Powstańcem warszawskim był także, zmarły 25 grudnia ubiegłego roku, ks. infuat Mieczysław Józefczyk, który walczył w grupie „Kampinos” – batalion sochaczewski majora Władysława Starzyka ps. „Korwin. Spotkał się z żołnierzami, którzy przybyli z Nowogródczyzny, aby walczyć w powstaniu. Czytaj więcej tutaj.

Zapal znicze na grobie jednego z „elbląskich powstańców”. Kliknij tutaj, aby dowiedzieć gdzie znajduje się grób bohatera.