9 marca 2019 r. w Pubie MF przy ul. Świętego Ducha 26 w Elblągu odbędzie się pokaz filmu dokumentalnego Ewy Szakalickiej pod tytułem: „Podwójnie wyklęty”. Po projekcji będzie możliwość wzięcia udziału w dyskusji z twórczynią tego obrazu.

Film „Podwójnie wyklęty” poświęcony jest postaci kapitana Romualda Rajsa pseudonim „Bury”. Obraz został uhonorowany trzema nagrodami na IX Festiwalu Filmowym Niepokorni Niezłomni Wyklęci, który odbył sie we wrześniu 2017 roku w Gdyni.

Postać kapitana Romualda Rajsa do dziś budzi kontrowersje, a jego działalność stanowi przyczynek do burzliwej dyskusji. Z jednej strony dokonano rehabilitacji „Burego” i wypłacono odszkodowania jego rodzinie, a z drugiej strony zarzuca mu się czyny „noszące znamiona ludobójstwa”, których nie wolno utożsamiać z walką niepodległościową. 

Mówi się o tym, że dokonano rzezi, czystki etnicznej, wręcz ludobójstwa. Piszą, że mordował niewinnych cywilów w pięciu białoruskich wioskach ze względów etnicznych albo religijnych – ja nie przyjmuję tej tezy. Nic jej nie potwierdza. W oddziale "Burego" służyło kilku funkcyjnych, którzy byli prawosławni m.in. jego zastępca, czy jeden z najlepszych dowódców plutonu. Jedyne kryterium jakie, „Bury” stosował, to był stosunek do niepodległego państwa polskiego

– twierdzi w filmie ekspert Instytutu Pamięci Narodowej dr Kazimierz Krajewski.

Jaka jest prawda? Autorka filmu „Podwójnie wyklęty” twierdzi, że jej intencją było przybliżenie prawdziwej historii kpt. Romulada Rajsa „Burego”.

To nie jest łatwy temat, dlatego że skala propagandy i nieprawdziwych informacji rozpowszechnianych w przeróżny sposób jest bardzo duża. Ja nie zdawałam sobie sprawy ile powstało negatywnych reportaży o kapitanie Rajsie. Wiedziałam o tym, że w 2002 roku powstał film o ironicznym tytule "Bohater" autorstwa Agnieszki Arnold, który opierał się na relacjach świaków, ale takich dziwnych relacjach. Nie wiem dlaczego reżyserka tego nie weryfikowała. To jest jednostronny, tendencyjny film. Wiele było zarzutów historyków z IPN-u, jeżeli chodzi o warstwę historyczną w tym filmie. Bohaterem uczestniczącym filmu Agnieszki Arnold był Surowiak (Józef Surowiak ps. „Bohdan” – przyp. red.). To był podkomendny kapitana Rajsa jeszcze z tej partyzantki, z tego okresu wileńskiego, ale później również utrzymywał z nim kontakty. Jak się okazało – jest stosunkowo świeża informacja – to był ten, który wydał kapitana Rajsa. Trudno, żeby ten, który  wydał swojego dowódcę i jego zastępcę  „Rekina” (Kazimierza Chmielowskiego – przyp. red.) – ten, który ma na sumieniu to, że wydał go na śmierć, żeby mówił dobrze o kapitanie Rajsie (warto dodać, że kilka lat temu prof. dr hab. Józef Surowiak inaczej relacjonował okoliczności zatrzymania Romualda Rajsa oraz zaprzeczał odkrytym materiałom operacyjnym MBP – przyp. red.). Ten film był wielokrotnie pokazywany w telewizji...

– mówiła w ubiegłym roku Ewa Szakalicka w rozmowie z dziennikarzem wRealu24.

Rajs był był oficerem Armii Krajowej. Za udział w walkach na Wileńszczyźnie został odznaczony Krzyżem Walecznych i Orderem Virtuti Militari. W 1945 roku, kiedy gdy w Polsce rozpoczęto ustanawianie władzy komunistycznej, nie złożył broni i kontynuował walke partyzancką. Zarzuty, które pdają pod adresem Romualda Rajsa i dowodzonego przez niego oddziału dotyczą okresu ze stycznia i lutego 1946 roku i są związane z mordami dokonanymi na ludności cywilnej kilku podlaskich miejscowości. Ostatecznie Romulad Rajs został 11 listopada 1948 roku ujęty przez funnckjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, skazany na śmierć i stracony 30 grudnia 1949 roku w Białymstoku. Pewną ciekawostką jest fakt, że przed aresztowaniem przez pewien okres czasu ukrywał się m.in. w Elblągu. 

Pokaz filmu  „Podwójnie wyklęty” 

Pub MF przy ul. Świętego Ducha 26 w Elblągu

9 marca 2019 r., godz. 17.00

Organizatorzy: Elbląscy Patrioci, Obóz Narodowo-Radykalny, Okręg Pomorski Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych

 

 

Ewa Szakalicka – autorka licznych programów dokumentalnych o historii i współczesności Polaków na Wschodzie. Rodzinnie związana z Nowogródczyzną (córka żołnierza 77 PP Armii Krajowej Okręgu Nowogródek) i z Białowieżą. Z wykształcenia filolog polski (UW) z zawodu dziennikarka telewizyjna, dokumentalistka. Od 1994 roku współpracowała z TVP Polonia, TVP1, TVP2, TVP Info, TVP Historia. Członkini Stowarzyszenia Filmowców Polskich.

Autorka m. in. programów:

• film dokumentalny „Podwójnie Wyklęty” (kpt. Romuald Rajs „Bury”),
• film dokumentalny „Katownie praskie” (zbrodnie sowieckie na Polakach po 1944 roku),
• cykl reportaży „Goniec kresowy” (historia, kultura, tradycja, polskie życie na Wschodzie),
• cykl reportaży „Kultura nie zna granic” (polscy młodzi artyści za wschodnią granicą),
• cykl „Polskie historie” dla telewizji internetowej razem.tv,
• film dokumentalny „Wyrok śmierci” (o Zenonie Jachymku „Wiktorze” - ZWZ, AK, WiN),
• film dokumentalny „Drogi do Ostrej Bramy” (o operacji „Ostra Brama” w Wilnie),
• film dokumentalny „Burza na Wileńszczyźnie” (walki AK o Wilno w 1944 roku),
• film dokumentalny „Skazani na milczenie” (o akowcach-łagiernikach z Wileńszczyzny),
• film dokumentalny „Prałat Jego Świątobliwości” (o ks. Józefie Obrembskim z Wileńszczyzny),
• film dokumentalny „Czas życia. Czas zagłady” (zbrodnie UPA w Palikrowach i Podkamieniu)
• dokument „Śmierć po raz setny” (wymordowanie praz UPA polskich wsi na Wołyniu),
• film dokumentalny „Dwa oblicza Wołynia”,
• film dokumentalny „Sahryń - pamięć zapisana w kamieniu”,
• film dokumentalny „Dytiatyn 1920” (epizod z wojny polsko-bolszewickiej)
• film dokumentalny „Na wileńskiej scenie” (50 lat polskiego teatru w Wilnie),
• film dokumentalny „Kraj lat dziecinnych...” (o Adamie Mickiewiczu),
• film biograficzny „Błękitny Generał” (o gen. Józefie Hallerze),
• film dokumentalny „Dzieło rozsądku-Liceum w Krzemieńcu”,
• film dokumentalny „Repatrianci” (o polskich repatriantach z Kazachstanu),
• film dokumentalny „Droga do Polski” (o Polakach przyjeżdżających z Kazachstanu),
• akcja charytatywna w TV Polonia „Aukcja kartek polskich dzieci z Kazachstanu”,
• film dokumentalny „Nie tylko pamięć pozostała” (pomoc Polonii z USA Polakom na Ukrainie)
• film dokumentalny „Podzieleni” (o sytuacji Polaków na Białorusi),
• reportaż filmowy „Królewskie ślubowanie” (350 lat ślubów Jana Kazimierza we Lwowie)
• film dokumentalny „Biały Kurier Karpat” (o Tadeuszu Chciuku-Celcie),
• film dokumentalny „Ni ma jak Lwów” (o Polakach we Lwowie),
• film dokumentalny „Piękno zbawia świat” (o polskim środowisku artystycznym we Lwowie),
• film dokumentalny „Przekreślone dziedzictwo?” (o Polakach i zabytkach w Żółkwi),
• film dokumentalny „Jak Feniks z popiołów” (o Polakach w Dociszkach na Białorusi),
• film dokumentalny „Dar Polonii Amerykańskiej” (o pomocy KPA dla Polaków na Białorusi),
• film dokumentalny „Przywrócić rzeczom blask utracony” (środowisko polskie w Łucku ),
• współautorka publicystyki „Polska-Ukraina. Trudne pytania”,
• reportaż filmowy „Tu się kończą tory” (60-ta rocznica wysiedleń Polaków z Wołynia),
• film dokumentalny „ To jest moja szkoła” (o polskiej szkole w Rezekne na Łotwie),
• cykl edukacyjny „Szkoły Języka i Kultury Polskiej”,
• programy informacyjne „Studio Kontakt” (TVP Polonia), „Wieści Polonijne” (TVP Polonia), „Panorama” (TVP2), i in.

Wyróżnienia: Medal Honorowy „Meritus Patriae” („Zasłużony Ojczyźnie”), wyróżnienie „Praemium Honoris Cresovianae” (za wybitną działalność na rzecz krzewienia kultury i tradycji kresowej), Odznaka Zasługi Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość, wyróżnienie w kategorii Nagroda im. Janusza Krupskiego dla filmu "Wyrok śmierci" na V Festiwalu Filmów Dokumentalnych "Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci" w Gdyni. Dwie nagrody specjalne i wyróżnienie dla filmu „Podwójnie Wyklęty” na IX Festiwalu Filmów Dokumentalnych "Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci" w Gdyni.

Zobacz wywiad z Ewą Szakalicką