Na mocy dekretu wydanego przez Stolicę Apostolską św. Mikołaj z Miry został mianowany patronem Elbląga. Dekret jest bezpośrednią konsekwencją wydarzeń z 5 maja tego roku, kiedy to rada miejska wysłała do Watykanu wniosek o ustanowienie właśnie tego świętego patronem miasta.

Patron Elbląga

Ustanowienie św. Mikołaja patronem Elbląga ma związek z historią. Najbardziej okazały zabytek miasta - gotycka katedra znajdująca się w sercu elbląskiego Starego Miasta, której początki sięgają 1240 roku, nosi jego imię.

Nadanie imienia kościołowi parafialnemu nigdy nie było w średniowieczu kwestią przypadku. W pierwszych stuleciach swojego istnienia Elbląg był dużo bardziej niż w czasach obecnych związany z morzem i gospodarka morską - był jednym z głównych miast Hanzy, stanowił jeden z najważniejszych portów na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Jeśli spojrzymy na dzisiejszą mapę Elbląga zobaczymy wiele ulic, których nazwy w sposób bezpośredni lub pośredni nawiązują do związku Elbląga z gospodarką morską, wodną: ul. Rybacka, ul. Studzienna, ul. Wodna, ul. Mostowa, Bulwar Zygmunta Augusta, ul. Stoczniowa, ul. Stawidłowa... W tym miejscu warto przypomnieć, że św. Mikołaj jest m.in. patronem żeglarzy i rybaków. Jest popularnym patronem - w Diecezji Warmińskiej znajduje się aż siedem kościołów pod jego wezwaniem, w Diecezji Elbląskiej - sześć, w Polsce - 327. O jego popularności może świadczyć fakt, iż już w roku 1500 liczba poświęconych temu świętemu kościołów w samej zachodniej Europie przekroczyła 2000.

Żywot św. Mikołaja

Św. Mikołaj przyszedł na świat 15 marca 270 roku w starożytnym mieście portowym Patara, położonym na terenie dzisiejszej południowo-zachodniej Turcji. Był jedynakiem. Po śmierci swoich zamożnych rodziców zwykł dzielić się należącym do niego znacznym majątkiem z potrzebującymi, m.in. ułatwił wyjście za mąż trzem córkom zubożałego szlachcica, podrzucając im skrycie pieniądze. Jest też inne podanie, które mówi o śmierci trojga dzieci, którym św. Mikołaj przywrócił życie. Być może właśnie dlatego, mając na uwadze dwie wymienione opowieści, w kulturze masowej Zachodu kojarzony jest dziś jako miły staruszek z brodą przynoszący dzieciom prezenty. Z czasem został wybrany biskupem miasta Miry (obecnie położone w Turcji Demre - kilkaset km na wschód od greckiej wyspy Rodos). Znany był zarówno z gorliwości duszpasterskiej, jak i troski o ich potrzeby materialne. Cuda, które czynił, przysparzały mu jeszcze większej popularności. Jedno z podań wskazuje, że św. Mikołaj wskrzesił trzech ludzi, zamordowanych w złości przez hotelarza za to, że nie mogli mu wypłacić należności. W czasie zarazy, jaka nawiedziła także jego strony, usługiwał zarażonym z narażeniem własnego życia. Kiedy cesarz Konstantyn I Wielki skazał trzech młodzieńców Miry na karę śmierci za jakieś wykroczenie, nieproporcjonalne do aż tak surowego wyroku, św. Mikołaj udał się osobiście do Konstantynopola, aby uprosić ich ułaskawienie. Jedna z legend poświęconych świętemu opowiada o żeglarzach, którzy wzywali pomocy Mikołaja podczas sztormu, gdy ich statek zaczął tonąć. Marynarze ujrzeli biskupa, który uciszył wiatr, ratując statek od pewnego zatonięcia, a następnie zniknął. Żeglarze dopłynęli do portu, dotarli do Miry, gdzie w kościele całym sercem dziękowali Mikołajowi. Ten miał nakazać im milczenie oraz skłonić do zmiany swojego życia. Inny przekaz opowiada o czasach wielkiego głodu. Mikołaj miał ukazać się we śnie kapitanowi statku, który płynął z Aleksandrii do Konstantynopola i skłonić go do zawinięcia do portu w Andriake. Tam wyładowano na ląd sto korców zboża, które rozdzielono między głodujących mieszkańców Miry. Gdy statek dopłynął do Konstantynopola okazało się, że w ładunku niczego nie brakuje.

Bari i Wenecja

Św. Mikołaj zmarł 6 grudnia, przy czym nie jest znana dokładna data jego śmierci - przyjmuje się, że stało się to pomiędzy rokiem 345 a 352. Ciało świętego spoczęło w Mirze - mieście, z którym był najbardziej związany. Wiele osób, także z nierzadko bardzo odległych stron, pielgrzymowało do jego grobu. Od roku 1075 stało się to jednak niebezpieczne, gdyż wybrzeża Azji Mniejszej zostały opanowane przez muzułmanów - Turków Seldżuckich, którzy zajęli także Mirę i utrudniali pielgrzymki do grobu św. Mikołaja. 9 maja 1087 roku szczątki świętego zostały przewiezione do Bari we Włoszech, gdzie zostały uroczyście pochowane w miejscu, w którym dziś znajduje się bazylika wzniesiona ku jego czci. Jej konsekracja odbyła się w 1197 roku. Warto dodać, że żeglarze z Bari zabrali jedynie połowę szkieletu Mikołaja, pozostawiając wszystkie drobne fragmenty w grobie. Pozostawione szczątki świętego zostały, podczas pierwszej krucjaty, zebrane przez żeglarzy pochodzących z Wenecji i przetransportowane do tego miasta, gdzie na Lido (wenecka wyspa, oddzielająca Lagunę Wenecką od Adriatyku) został wzniesiony kościół pod jego wezwaniem. Przez lata przyjmowano, że szczątki świętego znajdują się zarówno w Bari, jak i w Wenecji. Tradycja ta została potwierdzona w badaniach naukowych relikwii, które zostały przeprowadzone w Bari (pierwsze w 1953 r.) i Wenecji (1993 r.). Ich analiza porównawcza wykonana w ostatnich latach wykazała, że relikwie w obu miastach należą do tej samej osoby, natomiast ekspertyza naukowa z 1957 roku wykazała, że święty był niskiego wzrostu (167 cm), ale za to silnej konstrukcji. Oceniono, że w chwili śmierci miał 72–80 lat.

Do Bari przybywali pielgrzymi nie tylko z Włoch i innych krajów Europy Zachodniej, ale także z państw prawosławnych: Rosji, Siedmiogrodu, Serbii, Bułgarii, Grecji, Macedonii. Wielu z nich opowiadało o licznych łaskach otrzymywanych za wstawiennictwem świętego. Sanktuarium w Bari stało się miejscem spotkania chrześcijan Wschodu i Zachodu. Królowa Bona Sforza, żona króla Polski Zygmunta Starego, przed swoją śmiercią (+1557) powróciła do Włoch. Mimo, iż urodziła się na północy Włoch, to jej matka Izabela władała położonymi na południu miastami Rossano i Bari. Po powrocie z Polski Bona Sforza zamieszkała w drugim z wymienionych miast. Zażyczyła, aby pochowano ją obok grobu św. Mikołaja, który znajdował się właśnie tutaj. Tak też się stało. Dziś możemy podziwiać piękny nagrobek wykonany w 1593 roku na zlecenie córki królowej Bony, Anny Jagiellonki.

Bardzo popularny święty

Wśród Greków i Włochów do dziś św. Mikołaj cieszy się dużą popularnością wśród żeglarzy, rybaków, kapitanów statków i pracowników żeglugi. W folklorze greckim św. Mikołaj był postrzegany jako "Pan Mórz", często określany przez współczesnych uczonych greckich jako rodzaj chrześcijańskiej wersji Posejdona. We współczesnej Grecji jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych świętych. Jest także patronem całej Grecji, jak również Greckiej Marynarki Wojennej. W Kościele prawosławnym pamięć świętego Mikołaja jest obchodzona jest niemal w każdy czwartek roku (wraz z apostołami) ze specjalnymi hymnami do niego, które znajdują się w księdze liturgicznej zwanej Oktoechos (gr. osiem tonacji). Wśród Albańczyków św. Mikołaj znany jest jako Shen'Kollë i jest czczony przez większość katolickich rodzin, pochodzących nawet z tych wsi, które są poświęcone innym świętym.

Święty Mikołaj to chyba najbardziej zapracowany święty. Jest patronem przede wszystkim marynarzy, rybaków i żeglarzy, ale także: panien na wydaniu, piekarzy, piwowarów, młynarzy, bednarzy, cukierników, kupców, notariuszy, sędziów, ludzi ubogich, dzieci, więźniów, pasterzy... Jest również patronem miast w Europie: Bari, Nowogrodu Wielkiego, Moskwy, Antwerpii, Berlina, Liverpoolu i Aberdeen, a od 2016 roku - również Elbląga.

Wierzenia ludowe uznawały św. Mikołaja za patrona i szczególnego opiekuna zwierząt i ptaków. Przez długie lata czczono go jako patrona bydła domowego, który miał je chronić przed zarazami.

A w Polsce?

Topografia polska wskazuje aż 62 miejscowości, które mogły zapożyczyć swoje nazwy od imienia świętego. Wśród nich są miasta Mikołajki i Mikołów. O popularności św. Mikołaja w Polsce świadczy również fakt, że jego imię było często nadawane noworodkom. Pośród znamienitych Polaków dawnych czasów noszących jego imię można wymienić m.in.: wielkiego astronoma Mikołaja Kopernika, pierwszego oficjalnego prymasa Polski Mikołaja Trąbę czy też ojca literatury polskiej Mikołaja Reja. W Polsce św. Mikołaj jest także patronem Głogowa, a od 2007 roku Chrzanowa.

Święty Mikołaj w ikonografii

W ikonografii św. Mikołaj przedstawiany jest w stroju biskupa rytu łacińskiego lub greckiego. Jego atrybutami są m. in.: anioł, anioł z mitrą, chleb, troje dzieci lub młodzieńców w cebrzyku, trzy jabłka, trzy złote kule na księdze lub w dłoni (posag, jaki według legendy podarował biednym pannom), pastorał, księga, kotwica, sakiewka z pieniędzmi, trzy sakiewki, okręt, worek prezentów.

6 grudnia 2016 roku

6 grudnia 2016 roku na nadzwyczajnej sesji radni miejscy podejmą uchwałę, na mocy której uroczyście ogłoszą patronat św. Mikołaja nad Elblągiem. Zaproszeni na nią zostaną również duchowni innych kościołów chrześcijańskich. Na sesji zostanie również odczytany dekret Stolicy Apostolskiej. Tego samego dnia w katedrze pod wezwaniem św. Mikołaja odbędzie się msza święta w intencji miasta i ku czci patrona, połączona z odpustem. Przewodniczyć jej będzie metropolita warmiński arcybiskup Wojciech Ziemba.