Witamina B12 inaczej nazywana jest kobalaminą - nie stanowi jednej substancji, ale jest grupą różnych związków, które w swojej budowie zawierają m.in. atom kobaltu. Pełni bardzo istotne funkcje, stąd też jej rozpowszechnione niedobory wywołują duży niepokój (dotykają zwłaszcza dzieci oraz osoby powyżej 50. roku życia). Co stanowi źródło jej niedoborów? Jak może objawiać się zarówno zbyt niski poziom, jak i nadmiar? W jakich produktach ją znajdziemy?

Dlaczego witamina B12 jest tak ważna?

Opisując właściwości witaminy B12, należy zaznaczyć, że wpływa na funkcjonowanie całego organizmu - dosłownie! Uczestniczy m.in. w procesie krwiotwórczym, a konkretnie w tworzeniu czerwonych krwinek, które są niezbędne do transportu tlenu do każdej komórki naszego ciała. Wszelkie ewentualne zaburzenia w trakcie ich wytwarzania (np. właśnie te spowodowane niedoborem kobalaminy) mogą skutkować anemią, a co za tym idzie, m.in. niedotlenieniem narządów oraz tkanek. Ponadto witamina B12 jest zaangażowana w procesy metaboliczne białek, tłuszczów oraz węglowodanów. Konieczna jest także do syntezy DNA i RNA w erytroblastach, a co niezwykle istotne dla zdrowia psychicznego, także do syntezy serotoniny. Jest to neuroprzekaźnik potocznie nazywany ,,hormonem szczęścia”, który wpływa m.in. na kontrolę nastroju oraz procesy zasypiania - łatwo więc wnioskować, jakie mogą być skutki jego niedoboru.

Co ważne, kobalamina jest kluczowa także dla układu nerwowego. Wpływa m.in. na proces tworzenia osłonek mielinowych nerwów. Wiąże się to z jej czynną rolą w biosyntezie choliny (witaminy B4), która stanowi element składowy owych osłonek. Biorąc pod uwagę inne witaminy z grupy B, kobalamina wspiera także syntezę kwasu foliowego (witaminy B9) - jeżeli zatem mamy obniżony poziom witaminy B12, z dużym prawdopodobieństwem możemy założyć, że towarzyszy nam również niedobór kwasu foliowego. 

Witamina B12 - nadmiar i niedobór

Zważywszy na wszystkie wymienione wyżej procesy, można spodziewać się długiej listy objawów ewentualnych niedoborów kobalaminy. Rzeczywiście jest to słuszne założenie i co ważne, to właśnie na zbyt niski poziom witaminy B12 powinniśmy zwrócić szczególną uwagę. Jeśli chodzi o skutki spożycia nadmiaru opisywanego tu związku - nie zaobserwujemy ich. Kobalamina (jak i wszystkie inne witaminy z grupy B) jest substancją rozpuszczalną w wodzie. Wszelkie nadmierne ilości zostaną więc szybko wydalone z organizmu - raczej nie obserwuje się ich toksycznego działania.

Objawy niedoboru witamin B12:

• zmęczenie, osłabienie;
• zaburzenia ze strony układu trawiennego - brak łaknienia, nudności;
• drętwienie kończyn, drżenie mięśni, zaburzenia czucia;
• zaburzenia poznawcze - np. trudności z pamięcią;
• obniżony nastrój, drażliwość;
• osłabiona odporność;
• zaburzenia miesiączkowania.

Co ważne, jeśli z powodu niedoboru witaminy B12 doszło do niedokrwistości złośliwej (inaczej nazywanej megaloblastyczną), pojawiają się także dodatkowe symptomy: bladość skóry, przewlekłe biegunki, stany zapalne języka etc. 

Niedobór witaminy B12 długofalowo może skutkować także poważnymi schorzeniami neurologicznymi (np. ataksją, neuropatią, zapaleniami wielonerwowymi) oraz chorobami układu sercowo-naczyniowego (np. miażdżycą). Dane wskazują również na jego udział w etiologii m.in. stwardnienia rozsianego.

Kto powinien uważać na ewentualne niedobory?

Pierwszym z powodów wystąpienia niedoborów witaminy B12 są zaburzenia wchłaniania, które wiążą się przede wszystkim z aberracją wytwarzania kwasu solnego w żołądku. Drugim jest zaś zbyt mała podaż witaminy B12 z pożywienia. Do grupy ryzyka należą przede wszystkim weganie oraz osoby będące na diecie wegetariańskiej. Jest to związane z ograniczeniem przyjmowania produktów zwierzęcych, które są głównym źródłem opisywanego tu związku - gdzie konkretnie znajdziesz witaminę B12?

• Mięso oraz jego przetwory;
• podroby (zwłaszcza wątróbka wołowa lub wieprzowa);
• ryby i skorupiaki;
• jajka;
• mleko oraz jego przetwory (np.sery);
• drożdże spożywcze;
• niektóre algi.

Pamiętaj zatem, aby dostarczać dziecku powyższe produkty - jeżeli dany człowiek spożywa mięso i nie pojawiają się u niego zaburzenia wchłaniania, nie będzie problemu z optymalną podażą witaminy B12 (przeważnie dochodzi nawet do nadmiernego dostarczania). Jeśli jednak dziecko nie je mięsa, wskazana jest suplementacja - niedoborów kobalaminy nie można bagatelizować!