Rok 2013 został ogłoszony ,,Rokiem Żołnierzy Wyklętych”. Fundacja Niepodległości przygotowała ogólnopolski projekt, którego celem jest przywrócenie pamięci o zapomnianych bohaterach, których w czasach PRL-u nazywano „bandytami”.

Najważniejszym motywem projektu jest ekspozycja w przestrzeni publicznej biogramów przybliżających postaci ,,żołnierzy wyklętych”. W Elblągu sylwetki żołnierzy są od dziś (9.05) prezentowane przed Ratuszem Staromiejskim. Projekt uczczenia pamięci żołnierzy powstał we współpracy z takimi instytucjami jak Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Instytut Pamięci Narodowej, Ośrodek Karta, Fundacja Polska się Upomni.

Honorowym patronatem nad projektem objęło Ministerstwo Obrony Narodowej. Wystawa prezentująca wybrane sylwetki Żołnierzy Wyklętych będzie czynna na elbląskiej Starówce do końca maja. Zwycięstwo nad faszyzmem w maju 1945 roku nie oznaczało końca działań zbrojnych na ziemiach polskich. W momencie kiedy po ustąpieniu Niemców pojawiła się Armia Czerwona wprowadzająca na swych bagnetach system komunistyczny, działania zbrojne przeciwko niej podjęło zbrojne podziemie, dawni żołnierze AK, NSZ, WiN, wspierani przez polski rząd emigracyjny. Ich pamięć uczczona jest wystawą, która oglądać można przed Ratuszem Staromiejskim.

Z szacunkowych danych wynika, że po 1945 roku na terenie Polski działało około 1500 różnego rodzaju organizacji i oddziałów, które zaliczane są do tak zwanej drugiej konspiracji. Były to organizacje, które rozpoczęły swoją działalność po zakończeniu wojny i funkcjonowały w latach 1945 - 1956, albo takie które swoją działalność, tym razem już nie antyhitlerowską, ale antykomunistyczną, kontynuowały. W ówczesnych województwach gdańskim i olsztyńskim działało ponad sto takich organizacji, grup i oddziałów partyzanckich. Najbardziej spektakularnym przedsięwzięciem antykomunistycznej konspiracji była działalność partyzantów V Wileńskiej Brygady AK, pod dowództwem majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki".

Szwadrony majora „Łupaszki” w latach 1946-47 przemierzały wiele wsi i miast województw – gdańskiego, olsztyńskiego, koszalińskiego, bydgoskiego, między innymi w okolicach Elbląga. Oddziały "Łupaszki" przeprowadziły kilkadziesiąt akcji zbrojnych - rozbrajano placówki MO i UB, kontrolowano transporty kolejowe, przeprowadzano konfiskaty, a także wykonywano wyroki śmierci na funkcjonariuszach UB i NKWD. Jesienią 1946 roku major Olechnowicz wydał rozkaz o rozwiązaniu oddziałów zbrojnych. Wielu partyzantów na wieść o czekającej ich amnestii ujawniło się, choć jak się później okazało, większość trafiła do więzień. W maju "Łupaszko" opuścił Pomorze, najpierw ukrywał się na Śląsku, a potem w okolicach Zakopanego, gdzie 30 czerwca 1948 roku został aresztowany.

Proces Komendy Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu AK rozpoczął się 23 października 1950 roku w Warszawie. Dowódców Antoniego Olechnowicza, Henryka Borowskiego, Zygmunta Szendzielarza i Lucjana Minkiewicza skazano na karę śmierci. Wyroki wykonano w więzieniu mokotowskim 8 lutego 1951 roku. Dramatyczny finał miał proces siedemnastoletniej Danuty Siedzikówny ("Inka"). Schwytana została w Gdańsku. Oskarżono ją między innymi o to, że kazała partyzantom "Żelaznego" rozstrzeliwać funkcjonariuszy UB, których schwytano w czasie jednej z akcji w powiecie sztumskim. Rozprawa "Inki" odbyła się 3 sierpnia 1946 roku i trwała zaledwie trzy godziny. Wyrok śmierci wykonano 28 sierpnia 1946 roku. Razem z "Inką" zamordowany został również inny żołnierz "Łupaszki", Feliks Selmanowicz ("Zagańczyk").

W listopadzie 1946 roku w Elblągu przebywał kapitan Romuald Rajs pseudonim Bury, jeden z żołnierzy 5 Wileńskiej Brygady AK i dowódca III Wileńskiej Brygady Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W Elblągu przebywał prawdopodobnie do marca 1947, potem przeniósł się do Karpacza. W 1948 roku został aresztowany przez UB i skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 30 grudnia 1950 roku w Białymstoku.